conversations on ethics
CAN YOU FIND HAPPINESS IN THE PURSUIT OF EVIL?
Het is een vraag die Philippa Foot, filosofe van dienst t.o. haar interviewer loslaat. Die uiteraard geen antwoord geeft want: wie stelt hier nou de vragen, nietwaar?
Philippa Foot is mij sympathiek. Ze is weliswaar de uitvinder van het op hol geslagen kiepkarretje op de rails. Maar het zij haar vergeven. Zeker omdat ze vindt dat een mens pas goed geleefd heeft als je achterblijft met nog enkele important thoughts on your deathbed.
Ze leeft nog, en uit bovenstaande vraag moet je afleiden dat ze die tijd ook nog nodig heeft. Zij, succesvolle filosofe met belangrijke boeken en artikelen op haar naam vraagt zich, aan het eind van haar leven af: had ik de andere kant uit moeten zoeken?
Doordat ze nog steeds zoekende is zie je een prachtig reflective equilibrium: er komt veel langs, je ziet samenhang, maar er staat weinig vast. Belangrijke dingen bij het redeneren vindt ze: subjectivism - the rationality of acting moral - terms of our expression.
Let op: daar staat een rare. Het lijkt er op dat ze zegt: moreel handelen is rationeel handelen. En weer een vraag aan Voorhoeve: wat vindt U, een jonge man die zich dood rookt, die is toch irrationeel bezig.
Ze vindt ook dat je moet nadenken. Aquinas vond loquacity een ondeugd. En na enige aarzeling is ze het er mee eens. En als een studente suggereert: mijn vriendje mag toch gewoon lekker kletsen, zonder nadenken, als een kip zonder kop, kent ze geen genade: Everybody needs to think!
(NB Leonardo is het daar niet mee eens. Het moet kunnen: ergens langs lopen, je neus ophalen en doorlopen!)
Ze zoekt de human welfare in virtues and vices. Virtues zijn dan: intelligent dispositions to take certain things as reasons for action. Vices zijn dan: defects of the will.
Het komt in de buurt van de door Kamm zo bewonderde Kant.
Why should one do what is rational to do? vraagt ze.
En ze vindt het antwoord bij haar vriend Quinn: what would be so important about practical rationality if it could be rational to do despicable actions?
En ze zegt dan dingen als:
Not morality passes the test of rationality but rationality must pass the test of morality.
Wise men know the means to end and know what these ends are worth.
Ze wil de waarheid vinden via plants through animals to humans. Zoiets als de scheppingstijd, maar dan in andere volgorde. Eerst de boom der kennis, dan de dieren een naam geven, om dan de schepper te laten voor wat hij je bromt en zelf humanist te worden.
Ze ziet allemaal elementen: capacities - dispositions - activities - nourishment - defending - development - reproduction. Ze beschouwt hoe we daarmee omgaan als necessities, absolutely basic humans needs als basis for moral requirements. En komt tot: moral propositions are about the natural goodness of a human will.
En zo is haar boek Natural Goodness ontstaan. Reasons (reasoning) are desire-dependent.
Ze vindt het scheiden van description t.o. evaluation in moral concepts onmogelijk. En, nadat Voorhoeve heeft opgemerkt dat ze gevaarlijk dicht in de buurt van preaching komt, zegt ze, Jaah but there’s good preaching and there’s bad preaching. waarna ze afsluit met: I hope that thinking about moral goodness and badness in this way offers the potential for a change in moral philosophy.
Bescheiden vrouw!
En het is natuurlijk zo. Het spectrum is breed uitgewaaid. Iemand kan locaal alle deugden richten op zichzelf door één persoon helemaal in de watten te leggen - de momentane ruilhandel van het egoisme t.o. het lief - en hij kan uiterst globaal één enkele speciale deugd intensief richten op een iemand ver van zijn bed en toch o zo dichtbij, een liefje in Thailand.
Maar, met al deze mij zeer sympathieke onzekerheid over goed en kwaad: hoe zullen wij nu weten waar de moraal vandaan komt, hoe het uitpakt, waar het heen gaat?
Dan maar diagnostiek in de TSD-ruimte.
TSD staat voor Transvaluable Selfethical Distantiability.
(Let wel: geen Footian space, puur spazio Leonardesco.)
Denk bij transvaluable aan Umwertung aller Werte (het angelsaksische begrip voor Umwertung is transvaluation). Een adequate distantiability betekent dat het je niet moeilijk valt je reflective equilibrium te bewerkstelligen.
We gaan er eerst een rommeltje van maken (niet zelden dat uit chaos iets moois wordt geboren):
- één specifieke deugd/ondeugd: wel of niet aan jezelf denken. Loopt van E (egoisme) naar A (altruisme) (nee, het is GEEN cirkel!)
- de verzameling van alle deugden/ondeugden. Loopt van Z (goedzak) door O (onverschillige, ook wel de 0-persoonsvorm) naar K (kwade genius)
- de plaats. Loopt van L (localist) naar G (globalist)
De tijd speelt geen rol, want
- in de transvaluability zit al (waarde-)ontwikkeling
- iets kan wel tijdelijk ruimte innemen, maar het kan nooit zo zijn dat een subject plaatselijk tijd inneemt
De diagnostische ruimte ziet er dan als volgt uit.
U begrijpt, eindelijk is vastgesteld: de aarde is zo plat als een dubbeltje! Ik kan er verder ook niks aan doen.
Er zijn dus globaal 12 menstypes. Z/O/K t.o. E/A t.o. L/G.
Iedereen wordt als oel geboren.
Daar vinden wij ook de distantiability: langs de EA-lijn of langs de LG-lijn kun je afstand creëren - op zich beschavende afstand, denk aan onze ontsnapping uit het paradijs - tot de nullijn van goed en kwaad!
De vraag is of er ook tussentypes zijn, half E half A bijvoorbeeld.
Hier werpt zich ook de vraag op van de vrije wil: kun je je vrijelijk door de TSD-ruimte bewegen of moet je langs de ribben reizen van iedere keer een deugd/ondeugd en nog een deugd/ondeugd. Dat zijn dan vlakken die aansluiten bij de vaststelling van de platheid van het leven!
Daar vinden we ook het antwoord op de vraag naar intuitie: je reist zo snel van deugd/ondeugd naar deugd/ondeugd dat het lijkt alsof je er niet bij nadenkt.
Wel, ik zou zeggen: aan de slag. M.b.v. dit door mij ontwikkelde instrumentarium moet het mogelijk zijn de boom van kennis van goed en kwaad terug te vinden.
Niet paradise lost maar paradise revisited.