Steeds maar verder naar de wortels van goedkwaad nu, nog dieper gegraven nu, hetgeen duidt op een nog dieper gat.
Dat het geen zwart gat moge worden.
De filosoof van dienst is deze keer T.M. Scanlon. De eerste en enige filosoof met voorletters in plaats van een voornaam. Zo kijkt hij ook, vanaf zijn foto, naar mij, én, via mij, naar U: waarom zit ik hier eigenlijk die stomme vragen van Voorhoeve te beantwoorden, als het van die minkukels moeten zijn die zo heel anders mijn woorden beluisteren dan de ouderling Gods woord. En dan wist hij, toen hij zijn antwoorden aan Voorhoeve meegaf, nog niet eens dat ik de dominee zou worden.
DEMOCRACY ON THEOCRATIC PRINCIPLES
Kan dat?
Dat strenge van die voorletters en dat kijken hoort bij zoontje van lawyer die long before discussed legal issues with my father and had been stopped dead by the question “If you could promote a better state of affairs by interfering with people's right to freedom of expression, then why do not so?”
Amerikaan, als filosoof opgeleid aan Harvard, ongeveer de generatie Cheney en Bush - je zou denken: die beantwoordt die vraag met het volmondige Ja van de meer dan een handvol rechtsgeleerden uit deze dagen die alles wat Bush en Cheney bedacht hebben van een keurmerk moreel kan het er mee door hebben voorzien.
Zoals Francis Boyle, ook een Amerikaans jurist maar dan iemand die het waagt om verworpenen der aarde te verdedigen tegen de van God gegeven prerogatieven van Joden en Methodisten, al in 2007 schreef: In this regard, the Harvard Law School Faculty currently has at least five professors who have advocated torture and war crimes. [...] Harvard is to Law School as Torture is to Law. The Harvard Law School Faculty and Deans torture the Law. Do not send your children or students to Harvard Law School where they will grow up to become racist war criminals!
Zodat het voor het establishment niet moeilijk was om een rechter te vinden die drie Palestijnen, die geld inzamelden voor ongelukkige kinderen in de Gazastrook, voor het leven heeft opgesloten vanwege niet patriottische (sic) activiteiten.
Sleep ik Irak en de Palestijnen er nu met de haren bij, om van een interview waar ik een beetje slaperig van werd, voor U nog een lekker hapje te maken?
Nee, want de justifiability van die principles, waarop iedereen met een beetje reason - aren't we all reasonable creatures? - zich moet kunnen vinden, dat is de crux van waaruit je de oplossing van de vraag naar het morele gelijk kunt vinden. I find it hard to accept a notion of wrongness that is prior to or independent of justification. Seeing moral rightness and wrongness as essentially tied to justifiability gives a handle on the problem of moral motivation.
Voor Scanlon zijn de belangrijke vragen
1) How do we assess the moral rightness of an action?
2) Why do we let moral considerations guide our actions, what gives these considerations their distinctive importance?
En in de spanning tussen consequentialisme en deontologie vindt hij de oplossing in contractualisme.
Als het gaat om de vraag: hoe vind je de steen van de morele wijsheid - dan zegt hij: in principes die we allemaal, als we een beetje fatsoenlijk nadenken, zullen willen onderschrijven.
Hij verwacht dat wij elkaar daarin vinden. Dus ook: U mij, en ik misschien ook wel U - als “U” wat van zich laat horen.
En hij verwacht dat, hij mag dat verwachten - hij mag daarop hopen zoals de gelovige zich hecht aan de zekerheid van Gods rechtvaardige genade - omdat fundamenteel voor die principes is dat ze justifiable zijn.
Gelukkig mag ik melden dat Scanlon, vanuit een enorm rechtvaardigheidsgevoel, die vraag die hem stil deed vallen - de vraag naar de verhouding tussen a better state of affairs and people's right to freedom - ondubbelzinnig beantwoordt: mensenrechten gaan voor! Al mag dat ook vreemd heten.
Want als er nu iets Amerikaans is deze dagen, als er nu iets past in het beeld dat Francis Boyle ons van het Amerikaanse rechtsgevoel schildert, dan is het wel dit: je verzint met een aantal mensen, Bush Blair en nog een handjevol - Berlusconi Balkenende - principes. Je weet in een gezamenlijk voelen dat die rechtvaardig zijn en dat alles wat van daaruit ondernomen wordt gerechtvaardigd is. Je hebt als het ware Goed gedefinieerd. Je verenigt daarop de natie en alle goedwillende burgers in de wereld.
Alles wat het daar niet mee eens is mag vanaf dat moment bestreden worden als het Kwaad!
De kernvraag die zich hier als een olifantenfallus recht voor ons denkraam plaatst luidt: wanneer betekent justifiable dat iets vanuit een breed moreel bewustzijn verdedigd kan worden, en wanneer proberen we het olifantenvrouwtje wijs te maken dat haar mannetje half onder water staat en dat ze zich dus inbeeldt dat die rechte lul van haar olifant krom staat?
Dus ik sleep Afghanistan en de Irakezen er niet bij. Nee, het is voor het eerst dat het duidelijk wordt dat het Midden Oosten de grote afwezige is in dit boekje van vooral Amerikaanse goedkwaaddenkers. Het moreel justificeren van de common sense. De theocratische principes.
Ook voor de rest is het een beetje veel van hetzelfde. Vandaar dat ik met genoegen die afwezigheid signaleerde om er nog wat van te maken. Het duet Scanlon - Voorhoeve is die fase van de voorstelling dat je even je ogen dicht mag doen. Een walsje waar je knikkebollend naar kunt luisteren.
Met een dissonant waar de ogen even open gaan. Scanlon weet niet hoe je de morele juistheid van een actie vaststelt. Hij weet ook niet waarom morele oordelen ons gedrag sturen. (Het tweede lijkt me logisch uit het eerste te volgen.) Maar hij weet wel dat het moreel fout is om het persoonlijk belang op te offeren aan het algemeen belang!
Hoe die dat weet? Dat worden wij niet gewaar.
Let op, enige vrolijkheid wordt ons niet onthouden.
CASE If a serious accident occurs to someone in the control tower of a television station during the broadcast of a World Cup football match we must, contractualism claims, attend to the wounded person. By contrast, utilitarism would require us to stay on air if enough people would be sufficiently upset by termination of the broadcast.
Dario Fo, die grote Italiaanse clown, heeft al eens het problematische leven van een producer geschilderd die verantwoordelijk was voor de registratie van de aanslag op de paus en de woordkeus van de verslaggever - heeft de Heilige Vader nu wel of geen achterwerk, en zo niet, waar is die kogel dan naar binnen gegaan?
Hier zie je een cameraman voor je tijdens een belangrijk evenement en zijn assistent stort, getroffen door een hartaanval ter aarde.
> Sorry, ik moet nu afbreken. Roep een dokter.
> Vasthouden dat beeld, wie beweegt daar zo met die camera.
> Help, help, mijn assistent ligt hier aan mijn voeten.
> Laten liggen, gewoon doorgaan, we kunnen niet voor ieder wissewasje de uitzending onderbreken
Zou het echt alleen maar een utilitaristische regisseur zijn, die koste wat het kost door wil gaan. Of is dat het leven vandaag de dag. The show must go on!
Ach, het is niet van vandaag of gisteren. Misschien is het wel van alle tijden. Denk aan die prachtige slotscene van die Ehe der Maria Braun. Deutschland na negen jaren vol ellende weer über alles en dat moment suprême vermengt zich met de ondergang van die Maria und ihre Hermann. Vanuit het brandende huis hoor je die van emotie overslaande stem: Wir sind Weltmeister. Deutschland hat gesiegt!
Zo heeft Scanlon toch nog divertissement gebracht.
En ons naar dit Leonardiaanse doorkijkje geleid: Wie geschiedenis overleeft schrijft toekomst. En de moraal huppelt vrolijk mee.
Maar let op, schrijf niet haastiglijk. Ante victoriam est non triumphandum